Diyabetik Periferik Nöropati Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Diyabetik Periferik Nöropati Nedir?

Diyabetik periferik nöropati, diyabetin neden olduğu sinir hasarıdır ve genellikle ayaklarda, bacaklarda, ellerde ve kollarda ortaya çıkar. Diyabetli kişilerin yaklaşık yarısında görülen bu durum, diyabetin en yaygın sinir komplikasyonudur.

Bu nöropati türü, kan şekeri düzeyinin uzun süre yüksek kalması sonucunda sinirlerin ve onları besleyen damarların zarar görmesiyle oluşur.
Risk, diyabet süresi uzadıkça artar.

Diğer risk faktörleri şunlardır:

• Yüksek kan şekeri (hiperglisemi)

• İleri yaş

• Sigara kullanımı

• Diyabetik retinopati (göz komplikasyonu)

• Yüksek trigliserid düzeyleri

• Bel çevresi genişliği ve boy uzunluğu

Diyabetik Nöropati Türleri

Diyabet, vücudun farklı bölgelerinde çeşitli sinir hasarlarına yol açabilir. Bunlar arasında:

• Periferik nöropati: En yaygın türüdür; el, ayak, kol ve bacak sinirlerini etkiler.

• Otonomik nöropati: İç organları kontrol eden sinirlerin hasarıdır; kalp, mide, bağırsak ve idrar kesesi fonksiyonlarını etkileyebilir.

• Fokal nöropati: Tek bir siniri etkiler; genellikle baş, el veya gövdede görülür.

• Proksimal nöropati: Kalça, uyluk veya kalça çevresindeki sinirlerde hasar oluşturur; nadir bir türdür.

Diyabetik Periferik Nöropatinin Belirtileri

Belirtiler, etkilenen sinir türüne göre değişir. Diyabetik nöropati duyusal, motor veya otonom sinirleri etkileyebilir.

1. Uyuşma ve His Kaybı

Ayaklarda, ellerde ve bacaklarda hissizlik oluşur. Bu durum “koruyucu his kaybı (LOPS)” olarak bilinir.
Kişi ayak yaralanmalarını fark etmeyebilir ve bu yaralar enfeksiyona dönüşebilir.

2. Yanma ve Karıncalanma Hissi

Ayaklarda ve parmaklarda yanma, batma veya karıncalanma (dizestezi) erken dönem belirtilerindendir.

3. Ani Ağrı ve Kas Krampları

Motor sinirler etkilendiğinde kas zayıflığı, kramplar ve ani ağrılar görülebilir.
Yürürken ortaya çıkan bacak krampları — istirahatte geçen — periferik damar hastalığı (PAD) belirtisi olabilir.

4. Denge Kaybı

Sinir hasarı vücudun pozisyon hissini zayıflatır, bu da denge kaybına ve düşme riskine yol açar.

5. Ayak Deformiteleri

Uzun süreli nöropati, hammertoe (pençe parmak), bunyon ve Charcot ayağı gibi deformitelere neden olabilir.
Charcot ayağı, ayak kemiklerinde ve eklemlerinde ciddi bozulmalara yol açabilir.

6. Yaralanmalar ve Hissizlik

Sinir hasarı nedeniyle kişi ayağındaki kesik, su toplaması veya yara gibi durumları fark etmeyebilir. Bu yaralar tedavi edilmezse ülser ve enfeksiyon gelişebilir.

7. Sıcak ve Soğuk Hassasiyeti

Nöropati, sıcaklık hissini bozabilir. Bu nedenle sıcak suya veya ısıya temas yanıklara neden olabilir.
Bazı kişilerde de eller ve ayaklar sürekli soğuk hissedilebilir.

8. Uyku ve Günlük Yaşamda Ağrı

Uzun süredir tedavi edilmeyen nöropatilerde ağrı gece uykuda bile hissedilebilir.
Ağrı, yürüme veya dinlenme sırasında dahi devam edebilir.

Neden Olur?

Diyabetik periferik nöropati, esasen uzun süreli yüksek kan şekeri nedeniyle sinirlerin zarar görmesinden kaynaklanır.

Yüksek glikoz seviyesi:

• Sinirlerin iletişimini bozar (sinir sinyallerinde hata oluşturur).

• Sinirleri besleyen küçük damarları tahrip eder.

• Oksijen ve besin akışını azaltır, bu da sinir hücrelerinde hasara yol açar.

Bunun yanı sıra genetik yatkınlık, yüksek trigliseridler, yüksek tansiyon ve sigara kullanımı da riski artırır.

Uzun süreli diyabet sonucunda, birçok sinirde aynı anda hasar oluşursa bu tablo diyabetik polinöropati olarak adlandırılır.

Tanı Nasıl Konur?

Amerikan Diyabet Derneği (ADA), diyabetik bireylerin yılda en az bir kez ayak muayenesi yaptırmasını önermektedir.
Bu muayene, nöropatiyi erken teşhis etmek ve komplikasyonları önlemek açısından hayati önem taşır.

Ayak Muayenesi

• Görsel inceleme: Ayaklarda yara, çatlak, nasır veya şekil bozukluğu kontrol edilir.

• Duyusal testler:

  • İnce iğne veya pamuk dokunuş testi

  • 10-gram monofilament testi (koruyucu his kaybı ölçümü)

  • 128 Hz’lik ayar çatalı ile titreşim hissi ölçümü

  • Sıcaklık duyusu testi

Nerve Conduction (Sinir İletim) Testleri

Bazı durumlarda sinir iletim hızı (NCS) ve elektromiyografi (EMG) testleri gerekebilir. Bu testler, sinir hasarının derecesini ve tipini belirlemeye yardımcı olur.

Tedavi Yöntemleri

Diyabetik periferik nöropati tamamen iyileştirilemez, ancak ilerlemesi yavaşlatılabilir ve ağrı kontrol altına alınabilir.

1. Kan Şekeri Kontrolü

En etkili önlem, kan şekeri düzeyini dengelemektir.

• Düzenli ilaç veya insülin kullanımı

• Sağlıklı beslenme (karbonhidrat dengesi)

• Egzersiz

• Sigara bırakma

• Düzenli kan şekeri takibi

Kan şekeri iyi kontrol edildiğinde sinir hasarı ilerlemesi önemli ölçüde yavaşlar.

2. Ayak Bakımı

Ayak sağlığı, nöropati yönetiminde en önemli unsurlardan biridir.

• Her gün ayaklarınızı kontrol edin (ayna yardımıyla taban dahil).

• Ayaklarınızı kuru tutun, parmak aralarına krem sürmeyin.

• Yalın ayak dolaşmayın.

• Pamuklu çorap ve rahat ayakkabılar tercih edin.

• Şüpheli yara, kızarıklık veya nasır fark ederseniz doktora başvurun.

3. İlaç Tedavisi

Doktorlar, nöropatik ağrıyı hafifletmek için şu ilaçları önerebilir:

• Pregabalin (Lyrica)

• Duloksetin (Cymbalta)

• Gabapentin (Neurontin)

Bu ilaçlar sinir ağrısını azaltarak yaşam kalitesini artırabilir.

4. Özel Ayakkabı ve Ortopedik Destek

Ciddi nöropati, şekil bozukluğu veya ülser öyküsü olan kişiler için özel terapötik ayakkabılar önerilir.
Bu ayakkabılar, basınç noktalarını azaltır ve yara riskini düşürür.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki durumlardan biri varsa mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır:

• Ayakta yara veya enfeksiyon oluşması

• Uyuşma veya yanma hissinin artması

• Ağrı nedeniyle uyuyamama

• Kas zayıflığı, deformite veya kramp gelişmesi

Diyabetli bireyler için düzenli podolog (ayak sağlığı uzmanı) takibi de büyük önem taşır.

Diyabetik periferik nöropati, diyabetin en sık görülen sinir komplikasyonu olmasına rağmen erken teşhis ve doğru bakım ile yönetilebilir.

Ayak muayeneleri, kan şekeri kontrolü ve nöropatik ağrı tedavileri, uzun vadeli hasarları önlemede kritik rol oynar.

Sinir hasarı yavaş ilerler, ancak erken önlem alındığında yaşam kalitesi büyük ölçüde korunabilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Diyabetik periferik nöropati nedir?
Diyabet nedeniyle ayak, bacak, el ve kollardaki sinirlerin zarar görmesidir.

2. İlk belirtiler nelerdir?
Yanma, karıncalanma, uyuşma, his kaybı ve gece ağrısı en sık görülen belirtilerdir.

3. Tamamen iyileşir mi?
Hayır, ancak erken teşhis ve iyi kan şekeri kontrolüyle ilerleme yavaşlatılabilir.

4. Ayak bakımı neden önemli?
Duyusal kayıp nedeniyle küçük yaralar fark edilmeden büyüyebilir ve enfeksiyon riski artar.